Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek alimentacyjny spoczywa na rodzicach względem ich małoletnich dzieci. Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje również pod pewnymi warunkami możliwość żądania alimentów przez rodzica od dorosłego dziecka o czym w niniejszym poście…..
Obowiązek alimentacyjny to dostarczanie środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania, który obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Oprócz podstawowego obowiązku dostarczania przez rodziców środków na utrzymanie dziecka, obowiązkiem alimentacyjnym można również obciążyć jednego z małżonków do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa, jak również zobowiązać dorosłe dzieci do utrzymania czy wsparcia finansowego dorosłych rodziców.
Obowiązek alimentacyjny dzieci względem rodziców wywodzi się z art. 120 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Żądanie przyznania alimentów na rzecz rodzica od dzieci jest możliwe, jeżeli znajduje się on w niedostatku. Ponadto, w przypadku, gdy dzieci posiadają możliwości finansowe by obowiązek alimentacyjny spełnić.
W orzecznictwie przyjęto pogląd, zgodnie z którym pojęcie niedostatku oznacza zarówno brak jakichkolwiek środków utrzymania, jak i sytuację, kiedy uzyskane środki nie wystarczają na pełne zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb np. rodzic nie posiada środków na wykupienie leków, jedzenia, opłacenia rachunków czy zaspokojenia innych podstawowych potrzeby życia codziennego.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 września 2000r. , I CKN 872/00:
„W niedostatku znajduje się ten, kto nie może własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części; a usprawiedliwione potrzeby to takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku.”
Przy tym w orzecznictwie pojawia się pogląd, iż stan niedostatku to stan zbliżony do minimum socjalnego, jak również pogląd, iż ów stan należy indywidualizować w odniesieniu do sytuacji uprawnionego, a więc również przy uwzględnieniu określonej dotychczasowej stopy życiowej uprawnionego, stanu zdrowia, wykonywanego zawodu itp.
Podkreślenia wymaga, że zgodnie z art. 144 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. W konsekwencji dorosłe dziecko może uchylić się od obowiązku alimentacyjnego względem rodziców, jeżeli żądanie to byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Według wyroku Sądu Najwyższego z 4 maja 1972 r. (III CRN 48/72) zasady współżycia społecznego wytyczają granice uprawnienia do żądania alimentów. Nadużycie prawa w tym zakresie może przejawiać się w tym, że osoba uprawniona w świetle przepisów prawa do żądania alimentów w celach szykany doprowadza swoim zachowaniem, niezgodnym ostatecznie z jej własnym interesem, do powstania stanu, który obiektywnie należałoby zakwalifikować jako stan niedostatku w sensie art. 133 par. 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Zasady współżycia społecznego mogą stanowić również podstawę ograniczenia obowiązku alimentacyjnego.
Przykładowo wskazuje się na następujące tezy sądów rodzinnych tyczące się zasad współżycia społecznego przy żądaniu alimentów od dziecka:
- Nieodpowiednie traktowanie przez ojca dzieci, w czasie kiedy pozostawały pod jego opieką, niełożenie na ich utrzymanie, gdy były małoletnie oraz w okresie kiedy były już pełnoletnie, ale jeszcze się uczyły, a ponadto znęcanie się nad nimi w tym samym okresie stanowią podstawę do uznania, że zasądzenie od dzieci alimentów na rzecz ojca byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
- Sytuacji powstałej w wyniku konfliktu między prawem do wyboru własnej drogi życia przez dziecko będące osobą pełnoletnią a rodzicielską troską o jej przyszłość w połączeniu z emocjami, nieustępliwością i brakiem umiejętności wzajemnego zrozumienia i kompromisu nie można zakwalifikować jako uzasadniającej zastosowanie konsekwencji przewidzianych w art. 1441 k.r.o., czyli możliwości uchylenia się przez zobowiązanego od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
- Nieodpowiednie traktowanie przez ojca dzieci, w czasie kiedy pozostawały pod jego opieką, niełożenie na ich utrzymanie, gdy były małoletnie oraz w okresie kiedy były już pełnoletnie, ale jeszcze się uczyły, a ponadto znęcanie się nad nimi w tym samym okresie stanowią podstawę do uznania, że zasądzenie od dzieci alimentów na rzecz ojca byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Reasumując, rodzic ma prawo ubiegać się od swojego dorosłego dziecka alimentów, kiedy nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb życiowych. Jednakże, żądanie to musi być zgodne z zasadami współżycia społecznego i nie może przewyższać możliwości finansowych zobowiązanego.
W przypadku, gdybyś potrzebował porady prawnej, w w/w zakresie lub, też w zakresie prawa spadkowego lub rodzinnego, w szczególności w sprawie o: zachowek, stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku, podwyższenie/obniżenie/przyznanie alimentów, ustalenie ojcostwa, kontakty z dzieckiem, rozwód itp. zachęcam do kontaktu.