Pojęcie wydziedziczenia możemy znaleźć zarówno w języku potocznym jak i prawniczym – co niekiedy może stworzyć wiele nieporozumień. W języku prawniczym wydziedziczenie znaczy tyle co pozbawienie prawa do zachowku – skuteczne wydziedziczenie zatem definitywnie pozbawia możliwości uzyskania zachowku. Natomiast nie jest wydziedziczeniem, wbrew czasami występującemy przekonaniu, tylko pominięcie danej osoby w testamencie….
Zgodnie z kodeksem cywilnym wydziedziczyć możemy zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki) małżonka i rodziców. Jednakże, by wydziedziczenie było skuteczne musi spełniać kilka ustawowych warunków.
Po pierwsze.
Wydziedziczenia należy dokonać w ważnym testamencie.
Po drugie.
Wydziedziczenie musi być uzasadnione. Prawo spadkowe wymienia trzy sytuacje, w których wydziedziczenie staje się uzasadnione (art. 1008 k.c.) tj. uprawniony :
- Wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego – następuje to w sytuacji, gdy np. jest nałogowym narkomanem, hazardzistą, żyje z popełniania przestępstw, odmawia podjęcia pracy.
Jednak nie każde takie zachowanie może być przyjęte za podstawę wydziedziczenia, lecz tylko takie, które można uznać za uporczywe. Przesłanka ta ma charakter ocenny, gdyż „zasady współżycia społecznego” nie są ściśle określone i często wiążą się z ocenami moralnymi, które to jak wiadomo, każdy z nas ma inne. Jednak należy wskazać, że nie można skutecznie wydziedziczyć syna, który wbrew woli ojca nie poszedł na studia czy też córki żyjącej w konkubinacie.
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci – np. zabójstwo, pobicie czy też uszkodzenie ciała. Przestępstwa te muszą mieć charakter umyślny.
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. – ta przesłanka może znaleść zastosowanie wtedy, gdy m. in. nie utrzymuje kontaktów z rodziną, uchyla się od obowiązku alimentacyjnego. Jednakże np. „Dokonanie przez powoda zmiany nazwiska nie może być poczytane za niedopełnienie obowiązków rodzinnych wobec spadkodawcy.” – wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 lutego 2007 r. wydany w sprawie o sygn.. akt VI ACa 861/2006.
Skutecznie wydziedziczoną osobę traktuje się tak jakby nie dożyła otwarcia spadku.
Warto przytoczyć pogląd Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 8 lipca 2014 r. w sprawie I C 387/12, zgodnie z którym „spadkodawca winien opisać w testamencie przykłady konkretnych zachowań uprawnionego do zachowku, które wypełniałyby ustawowe przesłanki, nie jest zaś wystarczające posłużenie się ogólnymi sformułowaniami, bez wskazania konkretnych zachowań lub rodzaju obowiązków”.
Na koniec należy dodać, że wydziedziczenie nie ma charakteru ostatecznego i przebaczenie niweczy jego skutki. Przebaczyć może również osoba pozbawiona zdolności do czynności prawnych, jeżeli robi to z dostatecznym rozeznaniem. (art. 1010 k.c.).
W przypadku, gdybyś potrzebował porady prawnej, w w/w zakresie lub, też w zakresie prawa spadkowego lub rodzinnego, w szczególności w sprawie o: zachowek, stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku, podwyższenie/obniżenie/przyznanie alimentów, ustalenie ojcostwa, kontakty z dzieckiem, rozwód itp. zachęcam do kontaktu.