W przypadku orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy jednego z małżonków małżonek niewinny – nawet, gdy nie pozostaje w niedostatku, albo małżonek, który nie był wyłącznie winny rozpadu związku w przypadku, gdy w niedostatku pozostaje może uzyskać alimenty od byłego już małżonka. Obowiązek alimentacyjny w tym zakresie może jednak wygasnąć. Jak na przedmiotowe rzutuje wejście w związek partnerski przez małżonka uprawnionego do alimentów?
Tytułem wstępu warto wskazać, że w polskim systemie prawnym obowiązuje zasada trwałości małżeństwa, jak w szczególności wskazał:
Sąd Apelacyjny w Katowicach w postanowieniu z 20 sierpnia 2009 r.: „Trwałość małżeństwa i równouprawnienie małżonków, jest jedną z podstawowych zasad polskiego prawa rodzinnego. Możliwość rozwiązania małżeństwa na skutek jednostronnego oświadczenia męża, bez uwzględnienia stanowiska drugiego z małżonków sprzeciwia się zasadzie trwałości małżeństwa i równouprawnienia małżonków” (I ACa 410/09).
Do rozwiązania małżeństwa koniecznym jest, więc przeprowadzenia postępowania o rozwód, w odniesieniu, do którego właściwy jest Sąd Okręgowy. Sąd orzekając o zupełnym i trwały rozkładzie pożycia, orzeka również czy i który z małżonków ponosi winę za rozpad związku – chyba, że strony wnoszą o orzeczenie rozwodu bez orzeczenia o winie. Przedmiotowe jest do niezmiernie istotne z punktu widzenia orzekania o świadczeniu alimentacyjnym na rzecz byłego małżonka.
Zgodnie z art. 60 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
- 1. Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
- 2. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, Sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
W orzecznictwie przyjęto pogląd, zgodnie, z którym pojęcie niedostatku z art. 60 par. 1 k.r.o. oznacza zarówno brak jakichkolwiek środków utrzymania, jak i sytuację, kiedy uzyskane środki nie wystarczają na pełne zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb (zob. orzeczenie SN z 29.09.1958 r., 2 Cr 817/57, OSPiKA 1959/11, poz. 294; uchwała SN z 16.12.1987 r., III CZP 91/86 LEX nr 3342; wyrok SN z 5.07.2000 r., I CKN 226/00 , LEX nr 51343; wyrok SN z 19.05.1975 r., III CRN 55/75). Ponadto podkreśla się, że „małżonek domagający się alimentów winien w pełni wykorzystać wszystkie możliwości w celu uzyskania dochodów niezbędnych do zaspokojenia usprawiedliwionych własnych potrzeb” (wyrok SA w Poznaniu z 10.02.2004 r., I ACa 1422/03 LEX nr 143459).
Czy były mąż i żona już do końca życia będą płacili alimenty na rzecz drugiego eks-małżonka?
Niekoniecznie. Co do zasady, alimenty na byłego małżonka płacić należy przez 5 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku rozwodowego lub też w momencie zawarcia przez byłego małżonka nowego związku małżeńskiego ( art. 60 §3 kro).
Zgodnie z treścią w/w przepisu:
Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże, gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba, że ze względu na wyjątkowe okoliczności Sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.
Dość często bywa tak, że osoba rozwiedziona, która otrzymuje świadczenie alimentacyjne, nie decyduje się na wstąpienie w związek małżeński z powodu utraty dodatkowych środków, w konsekwencji żyje w związku partnerskim.
W uzasadnieniu wyroku z 3.10.2000 r., I CKN 945/00 LEX nr 52457, SN podkreślił, że zmiana stanu faktycznego, na podstawie, którego przyznano alimenty rozwiedzionemu małżonkowi, wymaga skorygowania orzeczenia lub też umowy. Jak wskazał SN: „Ustawa zawiera, zatem normy (art. 138 k.r. i o.) potwierdzające dopuszczalność dostosowania obowiązku alimentacji do stosunków faktycznych. W sprawach tego rodzaju, proces decyzyjny sędziego musi obejmować dwie płaszczyzny rozstrzygnięcia, tj. dotyczącą podstawy obowiązku (zasady) oraz rozmiaru i sposobu świadczeń, przy czym odrębność ta rysuje się wyraźnie tylko w ujęciu abstrakcyjnym. Rozstrzygając o istnieniu obowiązku alimentacyjnego, Sąd określa jego wysokość. Tak samo dzieje się w procesie o ustalenie nieistnienia, ponieważ Sąd nie jest związany zakazem z art. 321 par 1 k.p.c. Dlatego w sprawie z powództwa o ustalenie wygaśnięcia omawianego obowiązku dopuszczalne jest orzeczenie o zmniejszeniu zakresu świadczeń, nie narusza, bowiem zakazu wyrokowania, co do przedmiotu nieobjętego żądaniem”.
W takich sytuacjach, Sąd może uznać, że życie w związku partnerskim, a w szczególności, gdy były małżonek mieszka pod jednym dachem z partnerem, znacznie zmienia sytuację finansową osoby uprawnionej do świadczenia. Oznacz to, że takiej osobie nie doskwiera już niedostatek, czy w przypadku orzeczenia rozwodu z winy, jej sytuacja materialna nie różni się już znacznie od tej, w której znajdowała się podczas trwania małżeństwa. Jeżeli Sąd nie przychyli się do wniosku o zniesienie obowiązku alimentacyjnego w całości to może nastąpić jego zniesienie w części tj. wysokość świadczenia zostanie obniżona.
Podkreślenia wymaga, bowiem, jak celnie wskazał Sąd Najwyższy, że:
,Usprawiedliwione potrzeby rozwiedzionego małżonka, pozostającego w związku nieformalnym (faktycznym), podlegają ocenie z uwzględnieniem także możliwości zarobkowych i majątkowych partnera rozwiedzionego małżonka w tym związku. W przeciwnym wypadku uprawniony do alimentacji rozwiedziony małżonek byłby w sytuacji uprzywilejowanej w stosunku do drugiego z tych rozwiedzionych małżonków, co niewątpliwie godziłoby w zasady współżycia społecznego (art. 5 kc).” (Wyrok SN z dnia 11 lipca 2000 r., II CKN 1015/00 , LEX nr 51975).
W przypadku, gdybyś potrzebował porady prawnej, w w/w zakresie lub, też w zakresie prawa spadkowego lub rodzinnego, w szczególności w sprawie o: zachowek, stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku, podwyższenie/obniżenie/przyznanie alimentów, ustalenie ojcostwa, kontakty z dzieckiem, rozwód itp. zachęcam do kontaktu.