W polskim prawie rodzinnym i opiekuńczym funkcjonuje domniemanie prawne, że
jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, to pochodzi ono od męża matki. Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji (art. 62 k.r.o). Domniemania powyższe mogą być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Kiedy i jak możliwe jest zaprzeczenie ojcostwa?
Przede wszystkim mąż matki może wytoczyć powództwo, które kieruje przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje to przeciwko dziecku. Legitymację czynną posiada również matka i dziecko. Zgodnie z treścią art. 69 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego matka powinna wytoczyć powództwo przeciwko mężowi i dziecku, a jeżeli mąż nie żyje- przeciwko dziecku. Dziecko, również może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa męża swojej matki, w takiej sytuacji skierowane jest przeciwko mężowi swojej matki i matce, a jeżeli matka nie żyje – przeciwko jej mężowi. Jeżeli mąż matki nie żyje, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.
Zaprzeczenie ojcostwa następuje przez wskazanie, że mąż matki nie jest ojcem dziecka. Najskuteczniejszą metodą ustalenia ojcostwa dziecka, jest przeprowadzenie badań DNA, które dają wręcz stuprocentową zgodność. Jednakże, ja wskazał Sąd Najwyższy, w procesie o zaprzeczenie ojcostwa, w którym dowód z badania DNA nie może być przeprowadzony, ponieważ matka nie zgadza się na pobranie krwi swojej i dziecka, domniemanie wywiedzione na podstawie art. 233 § 2 k.p.c. mogłoby stać się przesłanką obalenia domniemania wynikającego z art. 62 § 1 k.r.o., gdyby uzasadniało jednocześnie wniosek, że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne (wyrok SN z dnia 19 października 2011 r., sygn. akt. II CSK 87/11). Oznacza to, że Sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału i na tej samej podstawie ocenia, jakie znaczenie nadać odmowie przedstawienia przez stronę dowodu istotnego w postępowaniu. Nadto, jeżeli mąż matki odmawia, bez uzasadnionych powodów poddania się badaniu DNA i dowód ten w odniesieniu do stron procesu nie może być z tej przyczyny przeprowadzony, dopuszczalne jest obalenie domniemania ojcostwa męża matki wszystkimi innymi dowodami wykazującymi niepodobieństwo jego ojcostwa, w tym także dowodami wskazującymi, że ojcostwo innego mężczyzny jest dostatecznie pewne. W szczególności w takiej sytuacji możliwe jest dopuszczenie dowodu z grupowego badania DNA matki, dziecka i domniemanego ojca dziecka, jeżeli wyrazi on na to zgodę. Wynik takiego badania, wskazujący z prawdopodobieństwem będącym praktycznie pewnością, że mężczyzna ten jest ojcem dziecka, pozwala uznać, iż wykazane zostało niepodobieństwo ojcostwa męża matki (art. 67 k.r.o.)(wyrok SN z dnia 13 października 2005 r., IV CK 169/05).
Należy natomiast pamiętać, że powództwo to jest niedopuszczalne w sytuacji, jeżeli dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą mąż matki wyraził zgodę.
Wskazane przez kodeks rodzinny i opiekuńczy terminy na wytoczenie powództwa są stosunkowo krótkie:
- mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę, nie później jednak niż do osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości,
- matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa swego męża w ciągu sześciu miesięcy od urodzenia dziecka,
- dziecko w wieku osiągnięcia pełnoletniości może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa męża swojej matki,nie później jednak niż w ciągu trzech lat od osiągnięcia pełnoletniości.
W praktyce dochodzi bardzo często do przekroczenia terminu na wniesiecie powództwa, jednakże nie jest to sytuacja bez wyjścia. Kodeks rodzinny i opiekuńczy daje prokuratorowi możliwość wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa i nie ogranicza go w tym zakresie żadnymi terminami. Muszą natomiast zostać spełnione dwie przesłanki: wytoczenie powództwa wymaga dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego. W ten sposób istnieje możliwość wniesienia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa nawet po przekroczeniu ustawowego terminu.
W przypadku, gdybyś potrzebował porady prawnej, w w/w zakresie lub, też w zakresie prawa spadkowego lub rodzinnego, w szczególności w sprawie o: zachowek, stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku, podwyższenie/obniżenie/przyznanie alimentów, ustalenie ojcostwa, kontakty z dzieckiem, rozwód itp. zachęcam do kontaktu.