Alimenty na dziecko stanowią najczęściej przedmiot sporów sądowych, toczonych przy okazji rozwodów lub też w odrębnych procesach. Poniżej omawiam kilka istotnych kwestii związanych z ich dochodzeniem….
TYTUŁEM WSTĘPU
Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym
art. 133
§ 1 Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
§ 3. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
WYSOKOŚĆ ALIMENTÓW
Przepisy prawa nie ustanawiają minimalnej i maksymalnej wysokości alimentów – wysokość alimentów zależy zawsze od okoliczności danej sytuacji. W praktyce dość istotną kwestią jest wiek dziecka, gdyż rzutuje on na potrzeby dziecka – im starsze dziecko tym jego potrzeby są, co do zasady większe.
Przede wszystkim jednak koniecznym jest ustalenie potrzeb uprawnionego do alimentów, co sprowadza się w praktyce do matematycznego wyliczenia kosztów utrzymania dziecka w postaci w szczególności: wydatków na jego wyżywienie, odzież, środki czystości, kosmetyki, materiały naukowe, czesne za szkołę itp. oraz przypadające na niego w części koszty zamieszkiwania np. czynsz, media.
Przedmiotowy katalog jest dość szeroki i wchodzić mogą w to różnego rodzaju inne wydatki np. związane z leczeniem dziecka, kursami, wyjazdami zagranicznymi – przedmiotowe zależy od konkretnych stanów faktycznych.
Ponadto, istotną kwestią jest podział tych ustalonych kosztów na poszczególnych rodziców, gdyż wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać, w całości lub w części, na osobistych staraniach zobowiązanego o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego. W takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego.
Ustalenie w jakim procencie pokrywać koszty utrzymania ma ten rodzic przy którym stale dziecko nie przebywa dokonuje Sąd, nie generalizując zbytnio, gdyż każda sprawa jest różna można wskazać, że dość często jest to rozkład 70 proc. do 30 proc. kosztów utrzymania na poszczególnych rodziców.
Ciekawym zagadnieniem jest przy tym kwestia kredytu hipotecznego na wysokość obowiązku alimentacyjnego o czym pisałem między innymi w poniższym poście.
Istotną kwestią jest to, że sytuacja finansowa rodzica też ma wpływ na wysokość obowiązku alimentacyjnego jak również kwalifikację poszczególnych wydatków jako uzasadnione np.
Rodzic zarabia minimalne wynagrodzenie za pracę, więc Sąd może nie uwzględnić w uzasadnionych kosztach utrzymania dziecka jego co rocznych wyjazdów na drogie zagraniczne wczasy z drugim rodzicem.
MOŻLIWOŚĆ ALIMENTOWANIA RODZICÓW A OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY
W świetle orzecznictwa Sądowego za utrwalone należy uznać poniższe ,,zasady”:
1)dzieci mają prawo do równej z rodzicami stopy życiowej niezależnie od tego, czy żyją z nimi wspólnie, czy też oddzielnie;
2)rodzice powinni dzielić się z dziećmi, w szczególności małoletnimi (por. art. 133 § 3 KRO) nawet najmniejszymi dochodami;
3) zaspokojenie potrzeb dziecka może wymagać naruszenia przez rodziców substancji ich majątku.
Ponadto, od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem małoletniego dziecka rodzice nie mogą uchylić się ani przez wzgląd na zasady współżycia społecznego (art. 144 (1) zd. 2 kro), ani z powołaniem się na to, że świadczenia alimentacyjnego połączone są z nadmiernym uszczerbkiem dla rodziców lub dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
JAKIE OKOLICZNOŚCI W SZCZEGÓLNOŚCI NIE ZWALNIAJĄ Z OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO
Należy wskazać, że z obowiązku alimentacyjnego nie zwalnia w szczególności:
- Brak władzy rodzicielskiej nad dzieckiem,
- Utrzymywanie dziecka faktycznie przez inną osobę/podmioty,
WAŻNE:
Żadne z rodziców (ani inny przedstawiciel dziecka) nie może ważnie zrzec się w jego imieniu roszczeń alimentacyjnych dziecka, które mu przysługują z reguły wobec obojga rodziców
ZMIANA WYSOKOŚCI ALIMENTÓW
Najczęściej podstawą do zmiany wysokości alimentów jest zwiększenie się potrzeb uprawnionego. W takim wypadku – zazwyczaj mając na uwadze to, że wydatki na dziecko rosną z czasem – możliwe jest złożenie pozwu o podwyższenie alimentów. Na konieczność podwyższenia alimentów wpływ może mieć wiele czynników np. choroba dziecka i związane z tym wydatki.
Możliwe jest również zmniejszenie obowiązku alimentacyjnego. Zainteresowanych zachęcam do zapoznania się z poniższymi postami w tym zakresie:
Kiedy można żądać zmiany wysokości alimentów?
ZAKOŃCZENIE OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO
W następujących sytuacjach rodzic nie ma obowiązku alimentowania dziecka (z tym, że pojawić się może konieczność złożenia pozwu o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego zobacz też Czy Twój obowiązek alimentacyjny wygasł
- dziecko jest w stanie utrzymać się samodzielnie,
- dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania
- ponadto względem dziecka pełnoletniego rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych jeżeli są
a. one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem
b. jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Należy podkreślić, że nie można przyjąć – wbrew często pojawiającej się obiegowej opinii – że dziecko usamodzielnia się w wyniku osiągnięcia pełnoletniości. Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie wskazuję żadnej granicy wieku, którego osiągnięcie gwarantowałoby bezwzględną utratę prawa do pobierania alimentów.
Warto podkreślić, że „Obowiązek alimentacyjny rodziców nie ustaje w ogóle, jeżeli dziecko na skutek kalectwa wrodzonego lub nabytego albo w związku z niedorozwojem umysłowym nie będzie w stanie samodzielnie zdobywać środków utrzymania” [uchw. SN (PSIC) z 16.12.1987 r., III CZP 91/86, OSNCP 1988, Nr 4, poz. 42, uzasadnienie tezy V].
W uchw. SN (PSIC) z 16.12.1987 r., III CZP 91/86, OSNCP 1988, Nr 4, poz. 42, uzasadnienie tezy V) stwierdzono, że „Przed osiągnięciem przez dziecko pełnoletniości, obowiązek alimentacyjny rodziców może ustać wcześniej tylko wówczas, gdy dziecko uzyska zawód, czy też podejmie zatrudnienie w czasie pobierania nauki, a osiągane zarobki pozwolą mu na zaspokojenie jego potrzeb. (…) Obowiązek alimentacyjny może ustać również, gdy dziecko posiada własny majątek, z którego dochody wystarczają na pokrycie jego kosztów utrzymania i wychowania. (…) Zwolnienie bądź ograniczenie obowiązku alimentacyjnego rodziców względem dziecka może też nastąpić w sytuacji, gdy pobiera ono (…) rentę zasądzoną z mocy art. 446 § 2 k.c.”. Może być to również skutkiem m.in. otrzymywania przez dziecko stypendium, czy też przeznaczania na jego utrzymanie czystego dochodu z majątku rodzeństwa, z którym się ono wychowuje (art. 103 KRO).
Jeżeli jednak dziecko pełnoletnie, już przygotowane do pracy (bądź już pracuje), zaniedbuje studia, z własnej winy nie zdaje egzaminów, powtarza lata studiów i nie podejmuje żadnych starań o znalezienie pracy – wobec czego obowiązek rodziców dalszego dostarczania środków utrzymania i wychowania ustaje.
Ukończenie przez dziecko studiów lub uzyskanie zawodu nie zawsze przesądza o tym, że może ono utrzymać się samodzielnie wykonując zawód odpowiadający jego kwalifikacjom. Zdarzają się sytuacje, w których nawet osoby posiadając wysokie kwalifikacje zawodowe mają trudności w znalezieniu pracy
Warto wskazać, że odnośnie ustania obowiązku alimentacyjnego SN wskazał, iż:
„Obowiązek ten nie jest ograniczony przez żaden sztywny termin, a w szczególności – przez termin dojścia przez alimentowanego do pełnoletniości. Nie jest także związany ze stopniem wykształcenia w tym sensie, że nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez alimentowanego określonego stopnia podstawowego lub średniego wykształcenia. Jedyną miarodajną okolicznością, od której zależy trwanie bądź ustanie tego obowiązku, jest to, czy dziecko może utrzymać się samodzielnie, przy czym przyjmuje się, że nie można tego oczekiwać od dziecka małoletniego”;3
„Z tej przyczyny w odniesieniu do dzieci, które osiągnęły pełnoletniość, brać należy pod uwagę to, czy wykazują chęć dalszej nauki oraz czy osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki. Przeciwne stanowisko prowadziłoby do zahamowywania, a co najmniej znacznego utrudniania, dalszego rozwoju dziecka, a to przez pozbawianie go środków materialnych, niezbędnych do kontynuowania nauki po osiągnięciu pełnoletniości, pozostawałoby zatem w sprzeczności ze wspomnianym wyżej podstawowym obowiązkiem rodzicielskim”.
Czy skończenie studiów wyższych uzasadnia wygaśnięcie alimentów?
CO NIE WPŁYWA NA WYSOKOŚĆ ALIMENTÓW
Na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływają:
- 1. świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji;
- 2. świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
- 3. świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci,
- 4. świadczenia rodzinne, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych,
- 5. rodzicielskie świadczenie uzupełniające, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym.
CZY NIEPŁACENIE ALIMENTÓW TO PRZESTĘPSTWO
Tak, w pewnych okolicznościach.
Kwestię tę reguluje art. 209 Kodeksu karnego
§ 1. Kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące,podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 1a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych,podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.
§ 3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a odbywa się z urzędu.
§ 4. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1, który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty.
§ 5. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa określonego w § 1a uiścił w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.
Istotnym przy tym jest, że przestępstwo takie powstaje gdy sprawca jest zdolny zarobkowo i majątkowo do łożenia na rzecz innej osoby, ale stale uchyla się od tego z powodu złej woli. Nie dotyczy to zobowiązanego, który wpłaca jedynie część zasądzonej kwoty, gdyż wówczas wykazuje dobrą wolę oraz gdy jego sytuacja materialna jest bardzo ciężka na przykład z powodu choroby, braku dochodów czy utraty pracy.
PRZEDAWNIENIE PŁATNOŚCI ALIMENTÓW
Ostatnią kwestią na jaką należy wrócić uwagę w temacie alimentów, jest ich przedawnienie. Zgodnie z art. 137 Kodeksu rodzinnego:
§ 1. Roszczenia o świadczenia alimentacyjne przedawniają się z upływem lat trzech.
§ 2. Niezaspokojone potrzeby uprawnionego z czasu przed wniesieniem powództwa o alimenty sąd uwzględnia zasądzając odpowiednią sumę pieniężną. W uzasadnionych wypadkach sąd może rozłożyć zasądzone świadczenie na raty.
Istotną kwestią przy tym jest to, że w pewnych okolicznościach wpływ na to, iż alimenty się ,,nie przedawnią” mogą mieć zasady współżycia społecznego, a więc mogą wystąpić przypadki, gdy uprawniony do alimentów uzyska do nich prawo pomimo upływu terminu przedawnienia.
Tematyka alimentów jest dość obszerna, a więc zachęcam do zapoznania się też z innymi moimi postami, jak również do zasięgnięcia porady prawnej w sprawie o alimenty, zajmujemy się również prowadzeniem spraw sądowych o prawo do alimentów, w tym podwyższenie alimentów, obniżenie alimentów, ustalenie alimentów itd.
W przypadku, gdybyś potrzebował porady prawnej, albo chciał zlecić prowadzenie sprawy sądowej, w w/w zakresie lub, też w zakresie prawa spadkowego lub rodzinnego, w szczególności w sprawie o: zachowek, stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku, podwyższenie alimentów, obniżenie alimentów przyznanie alimentów lub wygaśnięcie alimentów, ustalenie ojcostwa, ograniczenie władzy rodzicielskiej, pozbawienie władzy rodzicielskiej, ustalenie kontaktów z dzieckiem, rozwód itp., a także w zakresie windykacji roszczeń, dochodzenia roszczeń na drodze sądowej zachęcam do kontaktu.