Spadek w związku ze śmiercią bliskiej osoby, w tym nawet osoby dość daleko z nami spokrewnionej może powodować szereg komplikacji w tym w postaci odpowiedzialności za długi spadkowe, roszczeń o zachowek itp. jak również aspektów pozytywnych w zakresie dziedziczenia majątku – najważniejsze, co powinieneś wiedzieć o spadku w niniejszym poście.
Podstawa prawna.
Kwestie związane ze spadkobraniem regulują przepisy księgi IV Kodeksu cywilnego.
Czym jest dziedziczenie?
W wypadku śmierci spadkodawcy jego prawa i obowiązki majątkowe przechodzą na określony krąg spadkobierców (o czym za chwilę). Nie należą do spadku prawa i obowiązki zmarłego ściśle związane z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.
Kto dziedziczy?
Odpowiedź na to pytanie zależy od tego czy spadkodawca sporządził testament czy też nie (i czy ów testament jest ważny).
A. Dziedziczenie testamentowe.
W przypadku, gdy stworzony został testament to spadkodawca określa osoby, lub osobę, która po nim dziedziczy – ma przy tym całkowitą dowolność. Ustawodawca ,,ogranicza” jednak ową dowolność poprzez instytucję zachowku tj.
Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Zainteresowanych tą tematyką zachęcam do zapoznania się z w szczególności z moimi poniższym postami:
Zachowek – najważniejsze, co powinieneś wiedzieć.
Ubogi spadkobierca nie zapłaci zachowku – zachowek a zasady współżycia społecznego.
B. Dziedziczenie ustawowe.
W przypadku, gdy spadkodawca nie sporządzi testamentu obejmującego spadek dochodzi to tzw. Dziedziczenia ustawowego wedle porządku ustalonego w Kodeksie cywilnym.
Krąg osób uprawnionych.
- W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
- Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.
- W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.
- W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.
- Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
- Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.
- Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.
- W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy; dziedziczą oni w częściach równych.
- Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy.
- W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
- W braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.
- W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.
WAŻNE: Zstępny to potomkowie danej osoby – osoby spokrewnione ze sobą w linii prostej, pochodzących od wspólnego przodka – czyli dzieci, wnuki, prawnuki itd.
Powyższych przepisów jest sporo ale to nie wszystko, specyficzne zasady dziedziczenia dotyczą również w szczególności małżonka w toku sprawy rozwodowej, gdy istnieją podstawy do orzeczenia rozwodu z jego winy, przysposobieni itd.
Czy spadkobierca może modyfikować krąg spadkobierców?
Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:
1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
2 dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Czy inne osoby mogą modyfikować krąg spadkobierców?
Tak, gdyż spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
Przedmiotowe oczywiście wymaga rozstrzygnięcia Sądu.
Kto może złożyć taki wniosek do Sądu?
Uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes. Z żądaniem takim może wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.
Czy spadek można odrzucić?
Tak, spadkobierca może:
- spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste),
- przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza),
- spadek odrzucić.
W jakim terminie?
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
Brak oświadczenia spadkobiercy w tym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a więc z ograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe.
Czy termin ten można ,,przywrócić”?
Tak, w uzasadnionych przypadkach.
Jak można złożyć oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku?
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Oświadczenie można również złożyć przed konsulem i wymaga ono zgłoszenia w polskim sądzie spadkowym.
Jakie są skutki odrzucenia spadku?
Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. W praktyce dość często pomimo, że jesteśmy dalekim krewnym może się okazać, że jednak będziemy dziedziczyli, zazwyczaj jest tak, gdy w skład spadku wchodzą jedynie długi i uprzedni spadkobiercy
Jak stwierdza się kto jest spadkobiercą?
Przedmiotowe wymaga przeprowadzenia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku przed Sądem spadku albo przed notariuszem w trybie notarialnego poświadczenia dziedziczenia. Z tym, że nie zawsze możliwym jest skuteczne przeprowadzenie owego postępowania przed notariuszem.
WAŻNE: Postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, co do zasady, dobrze jest przeprowadzić bezpośrednio po śmierci spadkodawcy, gdyż ewentualna śmierć/wyjazd zagraniczny itp. jednego ze spadkobierców wydłuża i utrudnia ukończenie postępowania spadkowego.
KONTAKT Z KANCELARIĄ – PORADY PRAWNE, PROWADZENIE SPRAW SĄDOWYCH I PRZED ORGANAMI ADMINISTRACJI
W przypadku, gdybyś potrzebował porady prawnej, albo chciał zlecić prowadzenie sprawy sądowej, w w/w zakresie lub, też w zakresie prawa spadkowego lub rodzinnego, w szczególności w sprawie o: zachowek, stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku, podwyższenie alimentów, obniżenie alimentów przyznanie alimentów lub wygaśnięcie alimentów, ustalenie ojcostwa, ograniczenie władzy rodzicielskiej, pozbawienie władzy rodzicielskiej, ustalenie kontaktów z dzieckiem, rozwód itp., a także w zakresie windykacji roszczeń, dochodzenia roszczeń na drodze sądowej zachęcam do kontaktu.