Dział spadku i poprzedzające go stwierdzenie nabycia spadku zmierza do rozliczenia całokształtu spraw majątkowych po spadkodawcy. W przypadku, gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość pojawia się kwestia sposobu podziału tej nieruchomości, dokonania ewentualnych spłat, rozłożenia ich na raty – w pewnych przypadkach możliwym jest obniżenie kwoty spłaty….

DZIAŁ SPADKU – PODSTAWOWE INFORMACJE

Czym jest dział spadku i stwierdzenie nabycia spadku?

Stwierdzenie nabycia spadku.

Dział spadku poprzedza stwierdzenie nabycia spadku. W postanowieniu o stwierdzeniu nabyciu spadku Sąd wskazuje jedynie kto zostaje spadkobiercą (ustawowym, testamentowym) oraz w jakim ułamku dziedziczy majątek po zmarłym.

W ramach stwierdzenia nabycia spadku Sąd nie określa tego jakie poszczególne składniki majątku otrzymuje dany spadkobierca.

W postanowieniu Sąd wskazuje np. iż każdy ze spadkobierców ma udział po 1/3 w masie spadkowej.

Dział spadku.

Postępowanie o dział spadku zmierza do tego by podzielić fizycznie majątek wchodzący w skład masy spadkowej po spadkodawcy na poszczególnych spadkobierców.

Sąd może dokonać działu spadku na trzy sposoby:

• Podział i przyznanie spadkobiercom według wielkości ich udziałów poszczególnych przedmiotów wchodzących w skład spadku, (możliwe jest ustalenie dopłat)
• Przyznanie przedmiotów wchodzących w skład spadku niektórym spadkobiercom z jednoczesnym obowiązkiem spłaty pozostałych
• sprzedaż majątku spadkowego i podział środków uzyskanych ze sprzedaży między spadkobierców według wielkości ich udziałów.

Po dokonaniu działu spadku spadkobiercy stają się właścicielami poszczególnych składników majątku wchodzącego w skład spadku.

ROZŁOŻENIE SPŁATY NA RATY

Dość często w skład spadku po zmarłym wchodzi nieruchomość, która następnie przyznawana jest jednemu lub kilku spadkobiercą (dość często zamieszkującym tę nieruchomość przed śmiercią spadkodawcy wraz z spadkodawcą).

W takim wypadku pojawić się może konieczność dokonania spłaty części wartości nieruchomości – zgodnie z udziałami spadkobierców – na rzecz pozostałych spadkobierców.

Np. Sąd przyznaje lokal mieszkalny o wartości 120 tys. zł jednemu z trzech synów spadkodawcy. Każdy z nich zgodnie ze stwierdzeniem nabycia spadku dziedziczy po 1/3. Sąd nakłada obowiązek spłaty na rzecz syna, który stał się właścicielem mieszkania w wysokości po 40 tys. na rzecz każdego z braci.

SĄD MOŻE ROZŁOŻYĆ NALEŻNOŚĆ NA RATY

Zgodnie z art. 320 Kodeksu postępowania cywilnego:

W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie, a w sprawach o wydanie nieruchomości lub o opróżnienie pomieszczenia – wyznaczyć odpowiedni termin do spełnienia tego świadczenia.

Zastosowanie art. 320 KPC jest możliwe „w szczególnie uzasadnionych wypadkach”, czyli takich, które bardzo, ponadprzeciętnie lub w sposób nadzwyczajny uzasadniają albo nawet nakazują zmodyfikowanie skutków wymagalności dochodzonego roszczenia.

Okoliczności pozwalające na zakwalifikowanie określonego wypadku jako szczególnie uzasadnionego mogą wynikać głównie ze:

• stanu majątkowego stron,
• ich sytuacji rodzinnej lub zdrowotnej
• oraz z doraźnych – stwierdzonych przez sąd – trudności ze spełnieniem świadczenia w terminie wynikającym z treści roszczenia.

Chodzi zwłaszcza o wypadki, w których spełnienie zasądzonego świadczenia byłoby dla pozwanego niemożliwe do wykonania albo bardzo utrudnione lub narażałoby jego bądź jego bliskich na niepowetowane szkody.

Trudności w spełnieniu świadczenia mogą być subiektywne, wynikające z indywidualnych cech i zachowań stron, a także obiektywne, spowodowane np. zjawiskami przyrodniczymi, sytuacją gospodarczą lub innymi czynnikami samoistnymi, niezależnymi od stron.

Należy jednak wykluczyć trudności spowodowane przez dłużnika i przez niego „zawinione”, szczególnie w celu odwleczenia spełnienia świadczenia. Szczególnie uzasadniony wypadek może wynikać także z potrzeby usprawnienia i urealnienia wykonalności orzeczenia oraz uniknięcia egzekucji oraz jej dolegliwości i kosztów, a przez to zwiększenia szansy wierzyciela na uzyskanie zaspokojenia.
(vide  Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie – I Wydział Cywilny z dnia 26 kwietnia 2019 r. I ACa 535/18).

OBNIŻENIE LUB WYŁĄCZENIE SPŁAT PRZY PODZIALE MAJĄTKU WSPÓLNEGO

Sąd w pewnych warunkach może obniżyć wysokość spłaty lub orzec, iż nie będzie ona dokonywana.

Miarkowanie wysokości spłaty, co do zasady, nie jest wykluczone, o ile istnieją przesłanki do ustalenia, że domaganie się przez uczestnika spłaty w pełnej wysokości stanowi nadużycie prawa (art. 5 k.c.). (tak też m.in.  postanowieniu z dnia 25 maja 1998 r. w sprawie I CKN 684/97, Postanowienie z dnia 21 grudnia 2018 r. Sądu Okręgowego w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy Sygn. akt IX Ca 718/18).

Zasady współżycia społecznego należy rozumieć szeroko i nie jest możliwym kazuistyczne wskazanie wszystkich możliwych stanów faktycznych. Ogólnie zaś wskazuje się w orzecznictwie, iż dotyczy to takich sytuacji, gdy nałożenie obowiązku spłaty lub jego wysokość nie może zostać pogodzona z ogólnie rozumianym społecznie poczuciem sprawiedliwości.

Wśród okolicznści uzasadniajacych przedmiotowe w orzecznictwie podaje się:

• To, że wnioskodawca przez całe życie opiekował się z wielkim poświęceniem bardzo ciężko i obłożnie chorą spadkodawczynią, a uczestniczki nie pomagały siostrze w żadnej mierze.

• trudną sytuację materialną: brak stałego źródła utrzymania i stałych dochodów, niemożność uzyskania uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia społecznego i korzystanie z pomocy społecznej, 

• pomoc osobom w trudnej sytuacji życiowej, osobistej, materialnej, niezaradnych życiowo – pomoc osobom, które z różnych względów od nich niezależnych nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich podstawowych i usprawiedliwionych potrzeb.

• ,,To, że dzieci spadkodawcy nie utrzymywały z nim kontaktu, nie interesowały się stanem jego zdrowia, przez okres wieloletniej choroby nie były mu pomocne, nie znały daty jego śmierci, nie uczestniczyły w pogrzebie.”

• ,,Jedyny składnik spadku, udział w lokalu mieszkalnym nr (…), znalazł się w spadku tylko i wyłącznie dzięki zaangażowaniu znacznych środków finansowych przez córkę R. K. M. W.. Gdyby nie jej pomoc finansowa w czasie, kiedy najmowany przez małżonków lokal mieszkalny został przeznaczony do zbycia przez Gminę W., prawo własności lokalu w ogóle nie weszłoby do majątku wspólnego małżonków, a udział w tym prawie konsekwentnie nie wszedłby do masy spadkowej. Dokonując na rzecz obojga małżonków darowizny M. W. w całości sfinansowała zakup przedmiotowej nieruchomości.”

• ,,fakt znaczącej pomocy materialnej, jaką świadczyły na rzecz małżonków córki uczestniczki. Z uwagi na niskie dochody małżonków poziom ich życia był praktycznie uzależniony od systematycznej pomocy M. W. oraz J. S.. Twierdzenia wnioskodawców o możliwościach zarobkowych A. K. (1) i poziomie jego dochodów nie znalazły pokrycia w materiale dowodowym. Gdyby nie córki uczestniczki spadkodawca nie mógłby prowadzić trybu życia obejmującego m.in. częste spotkania towarzyskie, i w rzeczywistości, z racji wysokości osiąganych dochodów, byłby skazany na ubóstwo. Córki uczestniczki w istocie w zastępstwie wnioskodawców spełniały zatem ciążący na nich obowiązek alimentacyjny względem A. K. (1)”.

Katalog okoliczności jest więc otwarty i dotyczyć powinien sytuacji majątkowej uczestników postępowania, stosunków pomiędzy spadkodawcą a uczestnikami, jak również dotyczyć może kwestii związanych z wywiązywaniem się – w szeroko rozumianym zakresie – z obowiązków rodzinnych.

W przypadku, gdybyś potrzebował porady prawnej, albo chciał zlecić prowadzenie sprawy sądowej, w w/w zakresie lub, też w zakresie prawa spadkowego lub rodzinnego, w szczególności w sprawie o: zachowek, stwierdzenie nabycia spadku, dział spadku, podwyższenie alimentów, obniżenie alimentów przyznanie alimentów lub wygaśnięcie alimentów, ustalenie ojcostwa, ograniczenie władzy rodzicielskiej, pozbawienie władzy rodzicielskiej, ustalenie kontaktów z dzieckiem, rozwód itp., a także w zakresie windykacji roszczeń, dochodzenia roszczeń na drodze sądowej zachęcam do kontaktu.